Lont

Bij mijn onderzoek kom ik in de 17e en 18e eeuw een veelheid van soorten lont tegen. Deze hebben vermoedelijk verschillende eigenschappen en werden voor een bepaald doel gebruikt, of vormden een substituut voor bv. Nederlands lont.
Wie kan mijhelpen bij het definieren van de eigenschappen en het gebruiksdoel van de volgende soorten lont en de evt. nadelen:
vierdraads lont, met de toevoeging hardgedroogd
strolont
bastlont
calappus lont: lont geweven van cocosvezel, waarvoor gebruikt?
hennipe lont
lont van bast van lahenda
Bengaalse lont
Ternataanse lont
Tidorese lont
geswinde lont

Voor zover mijn lont-techonlogische kennis reikt, betekend 'geswinde lont' niet meer dan dat het een snelle lont is.

Volgens het woordenboek der Nederlandsche taal;

gezwind
bnw. en bijw.; gezwinder, gezwindst en meest gezwind. Mhd. geswinde (LEXER 1, 940); nhd. geschwind; in 't Mnl. heeft men dit bnw. nog niet aangetroffen (verg. echter VERDAM 2, 1724). Meer algemeen is in de oudere talen de niet samengestelde vorm, goth. svinths, onr. swinnr, osaks. swîdh, ags. swîdh, mhd. swinde, swint. De afleiding is onzeker; over mogelijke verwantschap met gezond, zie de wdb. van SCHADE, KLUGE, FRANCK. De beteekenis was oorspronkelijk: krachtig, sterk; deze ging over in: rap, vlug, ook met betrekking tot het verstand.

Ook is er verband met geschutstechnologie in de samenstelling;
Samenst. Gezwindpijpje, in de militaire vuurwerkerij; een germanisme: hd. geschwindröhrchen (”Gezwindpijpjes … zijn hulsjes van blik, riet, hout of papier of penneschachten … met half gebroken buskruid gevuld …; ook kunnen zij met eene sas van meelpulver en brandewijn gevuld … worden”, LANDOLT 2, 57 [1862]).

Een snel lont wordt dan ook gebruikt om een kruitlading in bv een kanon te ontsteken. De snelle lont wordt dan in een zundgat van een kanon geplaatst en aanstoken met een langzame lont. Zo'n langzame lont is vuurpunt in een brandend/smeulend koord dat op de armen van een T-vormige stok rust. Hierdoor is er continu een vuurtje bij de hand om op het juiste moment (en met enige afstand) de snelle lont aan te steken en daarmee het kanon af te vuren.

In het 'tractaat der vuurwerken' door J.H. van Kinsbergen uit 1790 wordt de 'geswinde lont' beschreven als een gewonden katoenen draad gevuld met een deeg van meelkruit, arabische gom en voorloop. (zie bijgevoegd)

Zo'n deeg kan natuurlijk ook uit andere ingredienten worden samengesteld en dat kan natuurlijk aanleiding geven tot andere benamingen. Maar ook kan het katoen vervangen zijn door andere materialen wat ook aanleiding kan geven tot nieuwe specifieke benamingen. Wat precies aanleiding geeft tot welke naam is mij niet bekend.

Beste Henry,
hartelijk dank voor je snelle en complete antwoord op de definitie van geswinde lont. Ik zal trachten het boek van Van Kinsbergen op te sporen, want er staat vast nog veel meer wetenswaardigs in.
Nico Brinck deed mij de suggestie dat strolont ook wel eens een holle lont kan zijn, min of meer zoals de schachten en pijpjes die je noemt.
Hennipe lont is natuurlijk duidelijk: die is gemaakt van hennepvezel.

Over de onderlinge verschillen wacht ik nog informatie in. Ben nu bezig om de hoeveelheden uit te zoeken om te zien of daar een wetmatigheid in zit. Kan me voorstellen dat de langzaam brandende lont andere eigenschappen heeft dan de lont die je op een musket gebruikt.
Hebben re-enactors daar ervaringen mee?
John

nou ja, hard op zoek gaan? Waarom toch zo moeilijk doen als je het boek gewoon kan downloaden als een pdf op de onderstaande link;


Een deel is verborgen voor gasten. Log-in of registreer om het te kunnen bekijken.

Kijk dat helpt weer. In Google Books kon ik de titel niet vinden. Hartelijk dank.
Kijk ook eens naar het boek over pyrotechnica in de rubriek algemeen. Die kun je wel downloaden van Google en is een zeer interessant werk.

Inmiddels heeft nader onderzoek meer gegevens opgeleverd over Kayirulont. Uit de journalen van de Boekhouder-Generaal te Batavia, waarin de ladingsgegevens van VOC schepen staan genoteerd over de periode 1700-1796, blijkt dat er 54 maal kayirulont werd genoemd als onderdeel van de lading. Het betreft lont dat vervaardigd is van cocosvezel (niet duidelijk of dat de vezel is van de boom of van de bast van de cocosnoot). Meer dan 40 maal blijkt de lading van Malabar in India naar Colombo of Galle te gaan in Ceylon. Daaruit zijn twee conclusies te trekken: kayirulont werd blijkbaar in de Malabar regio vervaardigd en de productie werd (vrijwel) uitsluitend in Ceylon gebruikt. Alleen in 1783 is er sprake van een levering van kayirulont aan Batavia, akomstig van Colombo! Ik ben geneigd dit als noodmaatregel te zien in verband met de gestagneerde aanvoer als gevolg van de oorlog met de Engelsen.
De vraag blijft: waarvoor werd dit type lont gebruikt op Ceylon?
John Verbeek