Beperkte aantal lichtingen bij mobilisatie van 1939

Wegens gebrek aan kennis kan ik de situatie in Nederland niet vergelijken met de opbouw van de krijgsmacht in Frankrijk of België. Dank voor de tip naar het werk van o.a. Allert Goosens. Een feit in Nederland is dat officiersfuncties tot en met het niveau van troepencommandanten op bataljonsniveau bij de reorganisatie begin jaren twintig in handen waren gegeven van reserveofficieren. Op het korps beroepsofficieren en onderofficieren was streng bezuinigd. Herhalingsoefeningen zijn jarenlang vanwege bezuinigingen ook niet doorgegaan.

Herman Amersfoort heeft onderzocht wat de stafoefeningen op de kaart aan conclusies opleverden. Die hielden in dat een actieve, mobiele verdediging door het Veldleger in Zuid-Nederland geen zin zou hebben.

Het beeld dat ik heb, is dat het Nederlandse leger tijdens de mobilisatieperiode voor mei 1940 niet als een gek is gaan oefenen, b.v. met verplaatsingen en manoeuvreren, maar zich volledig concentreerde op statische verdediging. Opmerkelijk genoeg lijken de lichte eenheden - de wielrijders, de huzaren-motorrijder en de eskadrons pantserwagens - prima gefunctioneerd te hebben. Luchtafweereenheden hebben ook naar behoren gefunctioneerd, meen ik.

De Duiste Wehrmacht had in maart 1935, toen Duitsland officieel het Verdrag van Versailles verbrak en de opbouw van de krijgsmacht in gang zetten, een piepklein reserveleger dat met kunst en vliegwerk groter moest worden gemaakt door gebruik te maken van b.v. veteranen uit de Eerste Wereldoorlog, oud-beroepsmilitairen van de Reichswehr en oud-politiemensen van de beroepsoproerpolitie, de Ordnungspolizei, die een semi-militaire opleiding hadden gehad. Om een idee te geven, de Ordnungspolizei, was 300.000 man sterk en tot aan 1935 groter dan het leger. Als ik wel heb was er vanaf 1935 moment een algemene dienstplicht, wat wil zeggen dat in principe geen enkele jonge man werd uitgeloot. Er waren alleen vrijstellingen. Dat betekende een grote instroom van jonge militairen. Die vervanging was in 1939 natuurlijk nog niet voltooid.

Zoals John Verbeek schrijft, mag niet worden onderschat dat de Duitse krijgsmacht en legerleiding al enkele jaren door het uitvoeren van een aantal grote operaties had kunnen oefenen, beginnend me de bezetting van het Rijnland en eindigend met de veldtocht in Polen. Vanaf oktober 1939 is er vervolgens serieus geoefend, lees ik.

Bedankt voor je reactie Wim,

Is die studie van Herman Amersfoort ook gepubliceerd? deze zou ik graag willen lezen.

''Het beeld dat ik heb, is dat het Nederlandse leger tijdens de mobilisatieperiode voor mei 1940 niet als een gek is gaan oefenen, b.v. met verplaatsingen en manoeuvreren, maar zich volledig concentreerde op statische verdediging.''
Dat idee had Baron van Voorst tot Voorst ook. De baron verzette zich dan ook hevig tegen de aan hem opgelegde taak. Hij stelde dat door alleen te verdedigen men het initiatief over liet aan de vijand, en al slaagde de verdediging, kon daar alleen tijd mee worden gewonnen maar nooit een beslissing worden geforceerd. Het Veldleger zou dus aan een uitzichtloze strijd beginnen die alleen op een nederlaag zou kunnen uitlopen.
De Baron pleitte voor een wijziging van zijn taak waardoor hij de verdediging mobiel en offensief zou kunnen uitvoeren. Saillant detail is dat de Commandant Veldleger in een intern stuk uit diezelfde periode zichzelf spiegelde aan grote veldheren uit het verleden zoals Frederik de Grote, H. von Moltke en stadhouder Willem III, om vervolgens te concluderen dat uit de door Reynders gekozen concentratie geen goede operatieplannen vielen af te leiden.

Alhoewel de Commandant Veldleger in theorie gelijk had is het de vraag hoe uitvoerbaar zijn offensieve operaties zouden zijn. De lichte divisie die als de meest competente divisie werd beschouwd, dankzij de vele beroepsofficieren en motorisatie, zou in de meidagen jammerlijk falen in de aan haar (enigszins bizarre) opgelegde taken in 1940.

Over de luchtafweereenheden; het boek 'strijd om ons luchtruim' door S. H. Hoogterp (Majoor bij de luchtmachtstaf) stelt dat 315 vijandelijke vliegtuigen zijn neergehaald door luchtdoelvuur, 60 door Nederlandse jachtvliegtuigen en 150 transportvliegtuigen op de grond zijn vernietigd (primair bij Den Haag). Dat geeft een totaal van 525 waarvan ongeveer 100 nadien weer hersteld zijn. Met deze kennis kunnen we wel stellen dat de luchtafweereenheden een knappe prestatie hebben geleverd (en wellicht er voor hebben gezorgd dat de Duitsers een tekort aan transportvliegtuigen hadden tijdens operatie Merkur?)

Wim,

ik denk dat je iets over het hoofd ziet.

De diensttijd voor de Nederlandse dienstplichtige is niet gelijk aan zijn opleidingstijd. Slechts een deel daarvan was gereserveerd voor die opleiding.
Na de afronding van de opleiding gingen de recruten over naar parate eenheden. Wat was het doel van die parate eenheden tijdens het interbellum? Dat was het opvangen van de eerste vijandelijke stoot en het dekken van de mobilisatie van het leger.

Dit aspect speelt vooral na de introductie van het principe van de 'strategische overval'. Het debat spitst zich dan toe op de situatie dat een 'overvalling' zo snel gaat, dat het leger niet de tijd heeft om te mobiliseren en/of dat de mobilisatiecentra onder de voet worden gelopen. De kritiek die toen geuit werd was dat het Nederlandse leger in vredestijd te weinig parate eenheden had om die taak te vervullen. Generaal van Voorst tot Voorst pareerde die kritiek met het argument; verleng de dienstplicht maar dan heb ik genoeg parate eenheden om een strategische overval te voorkomen.

In Mei 1940 was het leger al maanden gemobiliseerd, de situatie van de 'strategische overval' waarbij de parate eenheden nodig zijn om de mobilisatie te dekken bestaat dan ook niet meer. Behalve de opleidindseenheden zoals de depots, zijn alle eenheden geoefend en paraat.

De lessen die uit WO1 getrokken waren was dat een veldleger zich moest ingraven om een aanval af te slaan. de verdediging van het eigen grondgebied was de opdracht. Het leger is nooit bedoeld of georganiseerd om via een snelle onverwachtte doortocht door Belgie het Ruhrgebied te omsingelen. Het kleine oppervlak van ons land liet niet toe om een paar honderd kilometer terug te trekken en dan mmar eens te gaan manouvreren.

met groet
Henry

Henry,

Van Voorst tot Voorst had voor ogen de vijand met flankmanoeuvres op onverwachte plaatsen op de Veluwe, aan de IJssel of over de grote rivieren heen, in Noord-Brabant reeds in een vroeg stadium aan te pakken. Zo kon, redeneerde hij, operaties beter afgestemd worden op het feitelijke verloop van een Duitse aanval.

Hoe haalbaar acht jij deze plannen? was er geen enkele mogelijkheid om een verdediging mobiel en offensief te voeren waarna uiteindelijk op de nieuwe Hollandse waterlinie kon worden teruggetrokken voor de hardnekkige verdediging?

Wat betreft de Duitse Wehrmacht zijn de studies van deze Duitse militair interessant: 'Das Heer' (3 delen) door Burckhart Mueller-Hillebrand. Zie literatatuur in zijn Wikipediapagina: de.wikipedia.org/wiki/Burkhart_M%C3%BCller-Hillebrand.

Wat betreft de Duitse Ordnungspolizei is deze studie interessant: Zur Geschichte der Ordnungspolizie 1936-1945. Zie: www.bibliotheek.nl/catalogus/titel.09786...gspolizei-1936-1945/.

Ik beweerde in een eerder antwoord uit het hoofd onterecht dat de Ordnungspolizei 300.000 man sterk was. In 1938 gaat het om nog om 62.000 man. Halverwege 1940 zijn het er bijna 250.000. Zie: de.wikipedia.org/wiki/Ordnungspolizei.

timburuma schreef :

Henry,

Van Voorst tot Voorst had voor ogen de vijand met flankmanoeuvres op onverwachte plaatsen op de Veluwe, aan de IJssel of over de grote rivieren heen, in Noord-Brabant reeds in een vroeg stadium aan te pakken. Zo kon, redeneerde hij, operaties beter afgestemd worden op het feitelijke verloop van een Duitse aanval.

Hoe haalbaar acht jij deze plannen? was er geen enkele mogelijkheid om een verdediging mobiel en offensief te voeren waarna uiteindelijk op de nieuwe Hollandse waterlinie kon worden teruggetrokken voor de hardnekkige verdediging?

 

Tim,

het leger heeft altijd bestaan uit voetvolk en mobiele troepen. De taak van de mobiele troepen is altijd om op de flanken te opereren, te verkennen en voor het uitvoeren van een snelle aanval cq achtervolging. Dat het Nederlandse leger in 1940 ook over mobiele troepen beschikte komt dus niet als een verrassing.

Voor het interbellum werd er nog van uitgegaan dat een oorlog gevoerd zou worden door manouverende individuele legerkorpsen die elkaars pad zouden kruisen. Dit meer in lijn van de Frans-Duitse oorlog.

Dat ondanks de statische verdedigingsopdracht voor het leger de mobiele elementen behouden werden komt deels door de indeling in Legerkorpsen die als een zelfstandige eenheid moeten funtioneren en zodoende van alle wapenen voorzien moeten zijn om een offensieve opmars te kunnen maken. 

Door het ingraven op de Grebbenberg werd het defensief gekozen en het initiatief voor de aanval aan de tegenstander gelaten. Het veldleger trad de vijand niet, al manouvrerend, in het open veld tegemoet. De enigste manier dat het Veldleger nog offensief kon optreden was door zijn mobiele eenheden in te zetten op de flanken. Dat is dan ook de kern van Van Voorst tot Voorst zijn redenatie. Hij wilde de mogelijkheid behouden om zelf in het offensief te gaan. Zonder de mogelijkheid om zelf in het offensief te gaan was een nederlaag onafwendbaar in zijn ogen.
Echter de beschikbare hoeveelheid aan mobiele troepen zou nooit genoeg zijn om op eigen houtje een Duits legerkorps op de vlucht te laten slaan. Daarvoor was wel wat meer nodig dan een regiment wielrijders verstekt met wat cavalerie en de paar kanonnen van de rijdende artillerie.

Vanuit het neutraliteits denken was de verwachting dat bondgenoten te hulp zouden schieten zodra onze neutraliteit geschonden zou worden. De mobiele troepen zouden dan toegevoegd worden aan de bondgenoten en eendrachtig zou dan de tegenstander uit zijn posities voor de verdegingslinie verdreven worden. De Grebbenberglinie sloot in het Noorden aan op het IJsselmeer dus de enigste flank waar mobiele troepen konden opereren was op de zuidflank, in casu Brabant. Wat toevallig ook de marsroute van eventuele Franse of Belgische bondgenoten zou zijn vanuit het Zuiden of voor Britse troepen die via Zeeland oprukken naar het Oosten. 

Een goede studie over deze hele situatie, die complexer is dan je zou verwachten, is;

 Het falen van de Nederlandse gewapende neutralitieit september 1939- mei 1940
Tobias van Gent
isbn 978 90 6707 645 6 

met groet
Henry