mldvliegtuig.jpg

Tekst: majoor Fred Warmer

Foto’s: Defensie beeldbank/NIMH, MCD, fotoarchief HCKNR, Majoor Fred Warmer 

Volgens de planning gaat Defensie eind 2020 begin 2021 voorzien worden van nieuwe camouflage uniformen met een camouflage patroon ontwikkeld door Defensie en TNO Defense & Security. Het project om een uniek en “eigen” Nederlands camouflage patroon te ontwikkelen is al rond 2008 gestart. De schrijver van dit artikel de Majoor Fred Warmer is hier ook zijdelings bij betrokken geweest, hij is namelijk in die periode door Defensie i.s.m. TNO Defense & Security op pad gestuurd naar Afghanistan om daar opnamen te maken met een zogenaamde kleurentestkaart, deze kaart diende om kleuren te ijken in diverse landschap- omgevingen. Maar de weg naar de ontwikkeling van het Nederlandse camouflage uniform is lang, controversieel en moeizaam geweest. In dit artikel kunt u lezen hoe de ontwikkeling van het Nederlandse camouflage uniform er uit heeft gezien vanaf 1945 tot heden.

   
  Majoor Warmer aan het werk in Afghanistan  voor het camouflage project

Inleiding

In 1912 kwam er een grote uniform verandering voor de Koninklijke Landmacht. Het donkerblauwe tenue en het bijbehorende donkerblauwe hoofddeksel , voorzien van geelkoperen of wit metalen emblemen, werden vervangen door een grijsgroen uniform en hoofddeksel. De legers van de ons omringende landen waren de landmacht hierin reeds voorgegaan. De militaire kleding moest worden aangepast aan de kleur van het gevechtsterrein. De eerste luitenant der Veldartillerie A.W Den Beer Poortugael was hierbij een voorloper. Reeds in 1900 publiceerde hij in de Nieuwe Militaire Spectator 69e jaargang een artikel waarin hij vurig bepleitte de kleur van de uniformen aan te passen aan de natuurlijke omgeving. Dat geschiedde dus in 1912. In de loop der jaren werd de Nederlandse militaire kleding steeds meer aangepast aan het terrein. Van het oorspronkelijke grijsgroen (1912) tot het grijze uniform (1916 - 1940); van het naoorlogse Britse khaki tot de Amerikaanse groene gevechtskleding en uiteindelijk in 1993 een camouflage (woodland)patroon dat overeenkomt met de kleuren van de bossen en velden van Noordwest-Europa. En het heeft maar liefst dertig jaar geduurd voordat er medio 2020 weer een nieuw camouflage-uniform ingevoerd gaat worden.

Amerikaanse camouflage overalls

De eerste camouflage uniformen bij het Nederlandse leger deden zijn intrede in 1946 toen de  expeditionaire Nederlandse legermacht van de Eerste Divisie "7 December" naar Nederlands-Indië  werd gezonden om daar orde en rust te herstellen. De in de haast van allerlei landen gekochte tropenkleding voldeed niet en er waren grote tekorten aan functionele gevechtskleding, en van de broodnodige camouflage kleding voor in de jungle was helemaal geen sprake.

Amerikaanse camouflage overall M-1942 groene versie

Tot de legeraanschafdienst van het KNIL in een grote Amerikaanse opslag in Hollandia en in Biak (Nieuw Guinea) een enorme voorraad Amerikaanse camouflage overalls M-1942 (Jungle Suit/ Jungle Camouflage Coveralls) ontdekte.  Deze gecamoufleerd jungle overall van katoenen visgraatstof HBT (Herring Bone Twill) was speciaal ontwikkeld voor gevechten in de Pacific, en gaf uitstekende bescherming tegen insecten en doornen, en bood de drager de gelegenheid om het lichaam snel te laten afkoelen door middel van het open van de lange ritssluiting volgens de makers van de overall; helaas was de praktijk weerbarstiger. De Amerikaanse troepen die in 1943 in de verzengende hitte van Nieuw Guinea moesten vechten waren minder tevreden met deze overall. Er kwam veel kritiek op deze jungle overall, te warm, te zwaar, en nam veel vocht, waardoor het gewicht nog verder toenam. Daardoor kwam deze camouflageoverall  bij duizenden in de opslag terecht in Hollandia, en kon Nederland deze uiteindelijk overnemen van het Amerikaanse leger. De overalls werden snel overgebracht naar Java, waar ze als eerste aan de infanterie eenheden en het  Korps Speciale Troepen (KST), werden verstrekt. Maar al snel hadden het Depot Speciale Troepen (DST) en de 1e Parachutisten Compagnie specifieke wensen met betrekking tot de camouflage overall. Waar nog bij kwam dat de voorraad Amerikaanse Jungle overalls uitgeput raakte en er problemen ontstonden met de maatvoering. Op basis van deze Amerikaanse overall werd in Batavia een speciale camouflage overall ontworpen en gemaakt voor het Depot Speciale troepen (overall, camouflage, Speciale Troepen model 1948). Deze restant partijen werden in 1949 naar Nieuw Guinea gezonden, waar de Nederlandse troepen deze nog tot 1955 hebben gedragen.

 

Overall, camouflage, Speciale Troepen

 

 

Ondertussen begon men in Nederland ook na te denken over camouflage uniformen, wat resulteerde  in een camouflage broek en jas (M-1950). Het camouflage patroon leek enigszins op de in Nederlands- Indië gefabriceerde jungle overall, maar de kleuren waren donkerder en het vlekkenpatroon was iets groter. Als eerste heeft het Korps Commando troepen deze pakken uitvoerig getest, maar zijn uiteindelijk niet in gebruik genomen. Ze werden niet praktisch en prettig draagbaar bevonden en bovendien kwam er verzet uit de hoek van voormalige verzetsstrijders die vonden dat de pakken erg veel leken op de Waffen SS camouflage pakken uit de tweede wereldoorlog. Uiteindelijk verdwenen de pakken in de opslag en werden jaren later weer ontdekt en opgebruikt voor oefenvijand doeleinden.

 

 

Camouflage broek en jas (M-1950) KCT

 

Het project gevechts-PSU '80

Ondertussen was wel in 1972 een 'Werkgroep gevechts-PSU' opgericht  die als opdracht had om adequate gevechts-PSU samen te stellen om alle artikelen behorende tot de gevechts-PSU van de militair in beschouwing te nemen ten einde op basis van het voorziene optreden in de periode na 1980. Onder 'het te voorziene optreden na 1980' wordt door de werkgroep verstaan een gemechaniseerd optreden van het Ie Legerkorps (1 LK) in de Noord-Duitse laagvlakte. Ook kreeg de project groep de opdracht nieuwe camouflage uniformen te ontwikkelen voor de krijgsmacht in navolging van de NATO partners.

In 1979 deed voor het eerst sinds 1955 weer een camouflage uniform zijn intrede bij de krijgsmacht. Aan het NL detachement Unifil 1979-1985 werd extra een camouflage regenpak verstrekt met een zwart, bruin, groen en okergele camouflage patroon.

Camouflage regenpak Unifil 1979-1985 

In 1982 startte de Materieel Voorzienings Afdeling (MVA)-6 het project van de ontwikkeling van een nieuw camouflage pak. Samen met TNO (Nederlandse Organisatie voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek) en het Twentse textielbedrijf Nijverdal -Ten Care ontwikkelde men een camouflage gevechtspak.  Maar dat project liep vertraging op omdat gezien de Britse ervaringen tijdens de Falklandcrisis (maart/ juni 1982), de pakken ook van sterk brandwerende stof moest worden gemaakt en dat conflicteerde weer met het aanbrengen van het nieuwe ontworpen camouflage patroon. Het duurde tot september 1985 voordat militairen van de 13e Pantserbrigade in Oirschot begonnen met de beproeving van de kleding in de praktijk. Het lag in de bedoeling het nieuwe tenue met ingang van 1988 in te voeren voor de hele landmacht. Het camouflagepatroon was door de Duitse Bundeswehr ontwikkeld en uitermate geschikt voor gebruik op de Noord-Duitse laagvlakte. Maar al snel staken ook de protesten van de oud-verzetsstrijders in de media weer de kop op, het camouflage pak leek in hun ogen wederom te veel op de gehate Waffen SS camouflage pakken uit de tweede wereldoorlog. Ook binnen de eigen organisatie was er veel tegenstand en vooral uit de hoek van eenheden en militairen die het nieuwe uniform in de proefperiode niet mochten dragen. Na intensieve beproeving werd de poging in 1987 gestaakt, naast  dat de gebruikers iets tegen het 'bloemetjesbehang' pak hadden, de controversie in de media over het vergelijk met de Waffen SS camouflage, bleken er ook veel klachten te zijn over de bewegingsvrijheid in de jas en de slechte kwaliteit. Het beproefde weefsel ging zich na enige rijd 'futloos' gedragen en zelfs krimpen, de lange parka en bodywarmer werd als hinderlijk ervaren en de klittenbandsluitingen maakten te veel lawaai. Onder druk werd ook het Duitse camouflagepatroon veranderd, terwijl TNO en de Camouflageschool wetenschappelijk hadden vastgesteld de toegepaste Duitse flecktarn camouflage veruit de beste camouflage was die ooit is ontwikkeld. Dit flecktarn patroon is van oorsprong afkomstig van de Duitse Wehrmacht (Leger) en de Waffen-SS in de tweede wereldoorlog. Je kan eigenlijk de Duitse camouflage ontwerpers uit de jaren veertig beschouwen als de vaders van alle camouflageontwerpen uit de 20e eeuw.

Hedendaagse Duitse flecktarn camouflage 

 

Voorbeeld Duitse flecktarn camouflage WO2

 

Erbsentarn camouflage M44 Waffen-SS

 

Duitse camouflage WO2

 

Erbsentarn camouflage

Gevechtskleding M-93

Eind augustus 1988 werden de nieuwe proefmodellen van de gevechts-PSU gepresenteerd, waarbij de geheel nieuw ontworpen camouflage uniformen nu voorzien waren van een groter vlekkenpatroon, waarbij het Britse Disruptive Pattern Material (DPM) als voorbeeld diende. Maar ook deze invoering ging niet zonder slag of stoot, met argumenten dat binnen de Nederlandse maatschappij camouflage uniformen te agressief zouden worden gevonden poogden tegenstanders, zowel binnen als buiten de organisatie, de invoering te saboteren. In 1993 begon men toch, na jaren van wikken en wegen en politiek gekonkel, met de verstrekking van de gevechtskleding M-93. Er kwamen drie varianten : Woodland, Desert  en tropen. Deze pakken worden anno 2020 nog steeds gedragen door de krijgsmacht.

Gevechtskleding M-93

Beproeving nieuwe gevechtstenue door militairen van de 13e Pantserbrigade in 1985

 

Defensie Operationeel Kleding Systeem 

Als onderdeel van het DOKS (Defensie Operationeel Kleding Systeem) zou de krijgsmacht tussen  2020  en 2022 een compleet nieuw uniform krijgen. Maar de levering van de nieuwe gevechtskleding is vertraagd door omstandigheden. Al in 2017 liep het de eerste vertragingen op, daarom besloot de CDS luitenant-admiraal Bauer via  DMO 7200 gevechtspakken aan te schaffen in het multicam patroon, uitsluitend voor de uitzendingen. Multicam is een camouflagepatroon dat is ontworpen voor gebruik in een breed scala van omstandigheden en kon zo “off the shelf” worden aangeschaft. 

Interim gevechtskleding vanwege vertraging project DOKS 

Dit betekent dat de  nieuwe en definitieve kleding op zijn vroegst medio 2023/24 pas wordt uitgeleverd, daarom is er besloten om een voorlopig en verbeterd interim kledingpakket te gaan uitleveren, als alles meezit vanaf medio 2021. Deze  tijdelijke gevechtskleding wordt ook uitgevoerd in het nieuwe camouflagepatroon ‘Netherlands Fractal Pattern’. De exacte samenstelling van het pakket wordt momenteel afgestemd met de Defensie-onderdelen. Ook de marine krijgt een nieuw tenue, deze  vervangt het huidige blauwe tenue voor een versie met een blauw camouflagepatroon. 

Special Forces 

De special forces hebben een grote variëteit aan nieuwe uniformen ingevoerd de laatste jaren. Er zijn tijdens de missie in Mali ook door het SOLTG (Special Forces) model Fightex camouflage uniformen gedragen,  speciaal ontworpen en ontwikkeld voor de Nederlandse krijgsmacht en bestemd voor extreme hitte. En ook is er een nieuw gevechtstenue met het  MultiCam patroon ingevoerd, wat het resultaat is van de samenwerking tussen Interservice Kenniscentrum Speciale Operaties (IKCSO) en MATLOGCO. Daarnaast zijn eenheden van het korps Mariniers en Landmacht militairen voorzien van het  nieuwe model Fightex jungle uniformen, die net zoals de dessert uitvoering door het bedrijf Profile Equipment tot in de kleinste details aangepast zijn aan de wensen van de Nederlandse militairen.

 

De nieuwe "Fightex" jungle camouflage uniformen van Profile Equipment

Netherlands Fractal Pattern (NFP)

Maar ondertussen is de ontwikkeling van een “eigen” camouflagepatroon gewoon doorgegaan, wat geschiedt is binnen het verwervingsproject Individueel Systeem Soldaat (ISS). ISS bestaat uit het Verbeterd Operationeel Soldaat Systeem (VOSS), dat voorziet in de uitrusting voor de te voet optredende militairen van gevechtseenheden, en het Defensie Operationeel Kledingsysteem (DOKS) dat voorziet in de uitrusting/kleding voor de gehele krijgsmacht.

Het nieuwe Netherlands Fractal Pattern 2020

In 2008 zijn diverse defensiefotografen de wereld overgestuurd door Defensie i.s.m. TNO Defense & Security om opnamen te maken met een zogenaamde kleurentestkaart. Deze kleurentestkaart diende om kleuren te ijken in diverse landschapsomgevingen, onder diverse lichtomstandigheden en op diverse tijdstippen. Van deze foto’s maakte TNO zogenoemde kleurhistogrammen door vast te stellen hoe vaak kleuren in een bepaalde omgeving voorkomen. Digitale computer technologie kristalliseerde daar het op kleding en uitrusting beste kleur/camouflage patroon uit. En met goed resultaat blijkt nu. Uit vergelijkende testen met bestaande mondiale patronen blijkt dat het nieuwe Netherlands Fractal Pattern (NFP), erg goed werkt in diverse omgevingen en onder wisselende omstandigheden.

Netherlands Fractal Pattern (NFP) 

Eigenlijk vraagt iedere omgeving om een apart camouflagepatroon. Dat is alleen niet praktisch. Je zou dan eindeloos veel patronen krijgen en je zou zelfs meerdere tenues tegelijk bij je moeten hebben. Het streven is dus zo min mogelijk patronen. Voor kleding is dat het Netherlands Fractal Pattern (NFP). Voorlopig in 3 varianten voor verschillende theaters van optreden:

    NFP-Green voor bosrijke en stedelijke gebieden in West- en Oost-Europa;

    NFP-Tan voor droge gebieden, zoals woestijn, steppes en savannen; 

    NFP-Navy voor het boordpersoneel van de marine 

Voor winterse (berg)omstandigheden wordt nog nagedacht over NFP-Arctic.

De uitrustingsstukken 

Uitrustingsstukken zoals rugzakken worden gemaakt van stuggere stoffen dan kleding. Die grovere stoffen zijn moeilijk te bedrukken met het fijne patroon NFP Green dat op de kleding wordt gebruikt. Zodoende ontstond een iets grover en eenvoudiger patroon: NFP-Multitone met minder kleuren en iets meer contrast. Hierin zitten kleuren uit NFP-Green en NFP-Tan, waardoor het zowel in groene als in droge gebieden is te gebruiken. 

Netherlands Fractal Pattern camouflage 

Positieve invloed op de mentale component

Dat een goed ogend en functioneel gevechtspak een grote positieve invloed heeft op het mentale component van militairen is wel duidelijk. Een uniform en uitrusting met een professionele uitstraling weerspiegeld een professionele militair, en zo willen militairen ook gezien worden. Het heeft directe invloed op de mentale gesteldheid en daarmee het presteren van onze militairen. Met bijna 40 jaren niet meedoen met de internationale ontwikkelingen op het gebied van camouflage innovatie hebben de besluitvormers dit belangrijke component volledig genegeerd en stevig onderschat. En daar hebben ze de Nederlandse militairen erg mee te kort gedaan.